Dolina Chochołowska Grześ Rakoń Wołowiec

Dolina Chochołowska – najdłuższa i największa dolina w polskich Tatrach, znajdująca się na zachodnim skraju polskich Tatr Zachodnich i stanowiąca orograficznie lewą odnogę doliny Czarnego Dunajca. Zajmuje obszar ponad 35 km? i ma długość ok. 10 km. Jest doliną walną. Administracyjnie leży na terenie wsi Witów.

Opis ogólny

W dolnej części, o długości ok. 4 km tworzy głęboki wąwóz, na którym podobnie jak w Dolinie Kościeliskiej występują przewężenia, zwane bramami. Są dwa takie przewężenia: Niżnia Brama Chochołowska i Wyżnia Brama Chochołowska. Górna część doliny rozdziela się na trzy główne ramiona: Dolinę Starorobociańską, Dolinę Chochołowską Wyżnią i Dolinę Jarząbczą. Oprócz tych głównych odgałęzień Dolina Chochołowska posiada jeszcze wiele mniejszych dolin: Mała Sucha Dolina, Wielka Sucha Dolina, Dolina Huciańska, Dudowa, Trzydniowiańska, Głębowiec, Długa, Kryta, Wielkie Koryciska, Małe Koryciska oraz wiele żlebów.

Dolina Chochołowska zbudowana jest z dwóch głównych rodzajów skał. Część południową (górną), powyżej Wyżniej Bramy Chochołowskiej budują skały krystaliczne – gnejsy i granity. Część północną (dolną) budują skały osadowe – łupki, wapienie kredowe i dolomity triasowe. Różne jest też pochodzenie geologiczne tych części doliny. W górnej części, powyżej Wyżniej Bramy Chochołowskiej dominują formy geologiczne wytworzone przez lodowiec, w części dolnej, gdzie nie sięgał lodowiec, powierzchnia modelowana była głównie przez Chochołowski Potok i zjawiska krasowe. Efektem tych zjawisk krasowych są również liczne jaskinie z największą Szczeliną Chochołowską na czele, jednak żadna z nich nie nadaje się do udostępnienia turystycznego.

Historia

Nazwę swą dolina zawdzięcza oddalonej o kilkanaście kilometrów wsi Chochołów. Wieś ta już w XVI wieku zajmowała obszar Tatr pomiędzy Wołowcem a Bobrowcem (bardziej użyteczne dla rolnictwa i pasterstwa obszary doliny już wcześniej zostały przydzielone nadaniami królewskimi innym wsiom starszym od Chochołowa). Dzięki występowaniu w dolinie dużej powierzchni polan i hal, stała się ona największym ośrodkiem pasterstwa w Tatrach. W 1930 r. 70 juhasów wypasało na niej ok. 4000 owiec, ponadto 280 pastuchów wypasało bydło. Ogromna też była liczba szałasów, bacówek i szop.

Dolina Chochołowska miała też swoją przeszłość górniczą. Już od XVI w. prowadzono na niej prace górnicze i hutnicze, które trwały aż do drugiej połowy XIX wieku. Głównie wydobywano rudy żelaza, które początkowo wytapiano na miejscu, później zwożono je tzw. Drogą pod Reglami do huty w Kuźnicach. Niektóre nazwy w obrębie doliny związane są właśnie z tymi pracami (np. Hala Stara Robota, polana Huciska).

Na pięknie Doliny Chochołowskiej poznali się też turyści. Pierwsi pojawili się tutaj już w XIX wieku. Jeden z nich pisał: „Kilka potężnych szczytów wznoszących swe dumne czoła w krainę obłoków, tak wydają się strome, że powątpiewamy, iżby wstąpić można było na ich wierzchołki”. Jednak początkowo turystyka skupiała się głównie w okolicach Tatr bliższych z Zakopanego. Dopiero przed I wojną światową uzyskała dolina większą popularność, głównie dzięki narciarzom i taternikom skupionym w Zakopiańskim Oddziale Narciarzy i Towarzystwie Tatrzańskim, które zbudowało schronisko na Starorobociańskiej Równi. W latach 1930–1932 Warszawski Klub Narciarski wybudował duże schronisko na Polanie Chochołowskiej. To wydatnie wpłynęło na rozwój turystyki w tej dolinie, szczególnie narciarstwa. W 1938 r. usiłowano tutaj pobić światowy rekord wysokości balonem „Gwiazda Polski”, jednak wiatr to uniemożliwił, a powłoka już częściowo wypełniona wodorem wybuchła.

W czasie II wojny światowej istniejące w dolinie schroniska i liczne szałasy stanowiły bazę dla partyzantów polskich i radzieckich. Latem 1939 r. szkoleni tu byli przez sztab generalny przyszli dywersanci. W roku 1942 szkolenie odbywało się pod dowództwem placówki AK „Smrek” z zachodniego Podhala. W czasie walk z partyzantami na początku stycznia 1945 roku Niemcy spalili okoliczne schroniska, liczne szałasy i szopy. Dolina Chochołowska była też miejscem, w którym hitlerowcy rozstrzeliwali zakładników i więźniów. Okoliczne lasy były rabunkowo wycinane na potrzeby dużego zakładu drzewnego Luftwaffe w Czarnym Dunajcu.

Czasy współczesne

Po drugiej wojnie światowej w latach 1951-1953 w miejsce spalonego przez Niemców schroniska wybudowano nowe, duże schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej, które stało się główną bazą wypadową turystyki letniej i zimowej w tej części Tatr. Polana Chochołowska była ulubionym miejscem turystycznym Karola Wojtyły, bywał tutaj wielokrotnie. W czerwcu 1983 r. roku już jako papież Jan Paweł II po odbyciu spaceru do Doliny Jarząbczej spotkał się w schronisku z Lechem Wałęsą i jego rodziną. Wydarzenie to upamiętnia ufundowana przez przewodników tatrzańskich tablica na ścianie schroniska.

W Dolinie Chochołowskiej nakręcono do filmu Potop scenę z kuligiem, a także 7. odcinek Janosika. Tutaj również przeprowadzane były szkolenia komandosów i zawody ratowników tatrzańskich.

Dolina znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, ale nie jest jego własnością, lecz należy do Wspólnoty Leśnej Uprawnionych Ośmiu Wsi z siedzibą w Witowie. W 1983 r. górale odzyskali sądownie prawo do gospodarowania swoją własnością. TPN jedynie nadzoruje ich działalność. Na terenie Doliny Chochołowskiej prowadzona jest gospodarka leśna i wycinane są drzewa. Istnieje też pasterstwo, choć nie w takich rozmiarach, jak dawniej. Dzięki temu, że polany są wypasane, a niektóre również koszone, nie ulegają one zarastaniu lasem, jak dzieje się to na polanach będących własnością TPN.

Przyroda

Aż 2/3 doliny pokryte jest lasami świerkowymi. W dolnej części doliny występują dolnoreglowe lasy z domieszką buka, jodły i reliktowej sosny zwyczajnej, która ma tutaj największe skupisko w polskich Tatrach. Las pierwotny zachował się jeszcze na Hotarzu w górnej części Doliny Chochołowskiej. Wśród lasów bieleją liczne turnie – szczególnie efektownie prezentują się Mnichy Chochołowskie i Siwiańskie Turnie. Szczyty i granie wyższych gór są trawiaste, najatrakcyjniej wyglądają jesienią. Wówczas możemy na nich obserwować całą tęczę kolorów: przebarwione na jaskrawoczerwony kępy borówek (występują ich tu 3 gatunki), fioletowe wrzosy, rude pędy situ skuciny, żółte bliźniczki psiej trawki, a to wszystko na tle ciemnozielonych kęp kosodrzewiny. Atrakcją są też liczne polany i hale z szałasami, większość z nich jest jeszcze wypasana. Wiosną zakwitają na nich masowo krokusy, jesienią zimowit jesienny i jesienne gatunki goryczek. Ciekawa flora. M.in. stwierdzono tutaj występowanie takich rzadkich w polskich Karpatach roślin, jak: szczwoligorz tatarski, ostrożeń głowacz, storzan bezlistny, zarzyczka górska, turzyca skąpokwiatowa.

Przyrodniczo najciekawszy jest rejon Wielkich i Małych Korycisk oraz Siwiańskich Turni. Dolina Chochołowska jest też ostoją dzikich zwierząt. Odbywają się w niej rykowiska jeleni, niedźwiedzie, świstaki tatrzańskie i wiele innych gatunków znajduje tutaj warunki do życia.

Informacje turystyczne

Z Zakopanego dojechać można licznymi busami do Siwej Polany. Od tego miejsca Dolina Chochołowska jest zamknięta dla ruchu pojazdów zmechanizowanych. Na Siwej Polanie znajduje się płatny parking. Dalej przemieszczać się można:

– pieszo. Czas przejścia do Polany Chochołowskiej: 2:10 h, (w dół) 1:45 h,
– kolejką turystyczną, która kursuje co pół godziny i dojeżdża do Polany Huciska,
– rowerem. Działa wypożyczalnia rowerów, którymi można dojechać dalej niż kolejką traktorową, bo do leśniczówki,
– bryczką góralską, którą można dojechać jeszcze dalej – do samej Polany Chochołowskiej.

Za wstęp do doliny, podobnie jak w całych Tatrach, pobierane są kilkuzłotowe opłaty – bilety wydaje tu jednak nie TPN, lecz Wspólnota Leśna Uprawnionych Ośmiu Wsi.

Opis i szlaki turystyczne

szlak turystyczny zielony – opis wędrówki dnem doliny, którym od Siwej Polany wiedzie zielony szlak turystyczny. Czasy przejścia i odległości są podane od punktu opłat na Siwej Polanie, na podstawie mapy i przewodnika J. Nyki.

– Roztoki (osiedle wsi Witów) – wylot Doliny Chochołowskiej przy szosie Zakopane – Chochołów
– 1 km od szosy – Siwa Polana – do tego miejsca dojechać można samochodem. Dalej pieszo, rowerem, dorożką konną lub kolejką traktorową. Na południowo-zachodnim krańcu polany do szosy dołącza zielony szlak z Kir (przedłużenie Drogi pod Reglami)

– – szlak turystyczny zielony – czas przejścia do Kir: 50 min w obie strony
– – szlak turystyczny zielony – czas przejścia od tego punktu do schroniska: 1:55 h, (w dół) 1:30 h

– 400 m – po prawej stronie dwie strzeliste Siwiańskie Turnie
– 50 min – polana Huciska – do tego miejsca dojeżdża kolejka traktorowa z Siwej Polany
– 55 min – Niżnia Brama Chochołowska – ciasny wąwóz skalny. Tuż powyżej niego, po lewej stronie ścieżka do ogromnego wywierzyska – Wywierzyska Chochołowskiego
– 1:10 h – Polana pod Jaworki – niewielka polana z malowniczymi skałami

– – szlak turystyczny czarny – z lewej strony szlak czarny (Ścieżka nad Reglami) do Doliny Kościeliskiej przez Niżnią Polanę Kominiarską i Przysłop Kominiarski. Czas przejścia na Cudakową Polanę: 2:05 h, z powrotem 2 h

– 1:25 h – Wyżnia Brama Chochołowska – po raz drugi dolina ścieśnia się w skalny wąwóz
– 1:30 h – na lewo odgałęziają się dwa szlaki turystyczne:
– – szlak turystyczny żółty – żółty do schroniska PTTK na Hali Ornak przez Iwaniacką Przełęcz. Czas przejścia: 2:20 h, z powrotem 2:25 h
– – szlak turystyczny czarny – czarny na Siwą Przełęcz przez Starorobociańską Polanę i Starorobociańską Rówień. Czas przejścia: 2:30 h, (w dół) 2 h
– 1:45 h – polana Trzydniówka – na lewo odgałęzienie:

– – szlak turystyczny czerwony – czerwony szlak przez Krowiniec i Kulawiec na Trzydniowiański Wierch, stamtąd Doliną Jarząbczą na Polanę Chochołowską. Czas przejścia na Trzydniowiański Wierch: 2 h, (w dół)1:45 h

– 2:10 h (od wylotu doliny 6,5 km) – schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej. Z różnych miejsc polany wychodzą dalsze szlaki turystyczne:

– – szlak turystyczny żółty – żółty Bobrowieckim Żlebem na Grzesia. Czas przejścia: 1:30 h, (w dół) 1 h
– – szlak turystyczny zielony – przedłużenie zielonego szlaku, prowadzące Doliną Chochołowską Wyżnią na grzbiet między Rakoniem i Wołowcem. Czas przejścia: 2:15 h, (w dół) 1:45 h
– – szlak turystyczny czerwony – czerwony szlak na Trzydniowiański Wierch przez Wyżnią Jarząbczą Polanę, stamtąd zejście przez Kulawiec i Krowi Żleb na polanę Trzydniówka. Czas przejścia na Trzydniowiański Wierch: 2:20 h, (w dół) 1:55 h
– – szlak turystyczny żółty – żółto-biały Szlak Papieski do Doliny Jarząbczej przez Wyżnią Jarząbczą Polanę, biegnący razem ze szlakiem czerwonym. Czas przejścia: 50 min, (w dół) 45 min

Grześ

Grześ (słow. Lúčna, 1653 m) – dwuwierzchołkowy szczyt w Tatrach Zachodnich, znajdujący się w grzbiecie granicznym na zachód od Polany Chochołowskiej.

Topografia

Grześ znajduje się w bocznej, długiej północnej grani Wołowca odchodzącej od Wołowca na północ. Na głównym, zachodnim wierzchołku Grzesia zmienia ona kierunek na wschodni, a na niższym, zwanym Kruźlikiem skręca na północny wschód. Przebiega nią granica polsko-słowacka oraz Wielki Europejski Dział Wodny między zlewiskami Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Grześ jest zwornikiem dla trzech grani i trzech grzęd (wszystkie z wyjątkiem grzędy zachodniej i wschodniej odchodzą od głównego wierzchołka):

– południowa grań, która poprzez Łuczniańską Przełęcz (1602 m) i Długi Upłaz wznosi się w kierunku Rakonia,
– zachodnia grzęda o nazwie Łuczna, opadająca do Doliny Łatanej z południowej grani Grzesia,
– długa, północno-zachodnia grań Grzesia biegnąca do Osobitej i dalej, aż po krańce Tatr (przełęcze Borek i Maniowa Przehyba). Grań ta oddziela Dolinę Bobrowiecką Orawską od Doliny Zuberskiej i jej odnogi – Doliny Łatanej,
– północna grzęda opadająca do Doliny Bobrowieckiej Orawskiej,
– północno-wschodnia grań będąca przedłużeniem północnej grani Wołowca. Poprzez Kruźlik, płytką Przełączkę pod Grzesiem i Czoło opada do głębokiej Bobrowieckiej Przełęczy (1356 m),
– wschodnia grzęda opadająca do Doliny Chochołowskiej i oddzielająca Bobrowiecki Żleb od Dolinczańskiego Żlebu. Wybiega ona ze wschodniego, niższego wierzchołka Grzesia – Kruźlika.

Masyw Grzesia wznosi się nad 3 dolinami: Bobrowiecką, Łataną i Chochołowską.

Nazewnictwo

Według Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej polska nazwa szczytu pochodzi od gwarowego, góralskiego słowa grześ oznaczającego grzbiet lub grzędę o stokach stromo opadających na dwie strony[6]. Przez polskich górali dawniej nazywany był Kończystym, przez słowackich Lúčna lub Končistá. Nazwa słowacka pochodzi od niedużej grzędy i polanki Łuczna (Lúčna), na której w 1615 stał szałas. Później na słowackich mapach nazwę polanki przesunięto na szczyt. Na dawnych mapach natomiast opisywany był nazwą Hruby, nazwę Grześ na mapach wprowadzono dopiero w 1934 r.

Opis szczytu

Grześ zbudowany jest z twardych piaskowców kwarcytowych z triasu. Wyżej, w kierunku Wołowca ich miejsce zajmują twarde skały krystaliczne. Partie wierzchołkowe są łagodnie zaokrąglone, trawiaste i zarastające kosodrzewiną. Dawniej były wypasane, wchodziły w skład Hali Chochołowskiej. Po polskiej stronie jest to własność górali zrzeszonych we Wspólnocie Leśnej Uprawnionych Ośmiu Wsi. Na niektórych mapach zaznaczane są jeszcze pasterskie nazwy dawnych podszczytowych halizn: Kruźlik (na południowo-wschodnich stokach, pod wschodnim wierzchołkiem Grzesia o tej samej nazwie) i Suchy Upłaz (stoki opadające do Przełączki pod Grzesiem). Wypasane były również stoki po słowackiej stronie. Należały do odrębnej hali użytkowanej przez miejscowości Trzciana i Dłuhałuka. Od nazwy tej drugiej miejscowości pochodzi nazwa zbocza Długa Łąka (Dlhá lúka) w Dolinie Zadniej Łatanej.

Ze szczytowych halizn Grzesia rozciąga się rozległy widok na szczyty Tatr Zachodnich, szczególnie efektowny jesienią, gdy zbocza i szczyty wybarwiają się rudziejącym sitem skuciną, czerwieniejącymi kępami borówek i żółtymi bliźniczki psiej trawki. Na stokach Trzydniowiańskiego Wierchu widać wystające z murawy tzw. Gęsi – białe skały kwarcytowe. Pomiędzy dwoma słabo wyodrębnionymi wierzchołkami Grzesia znajduje się niewielki okresowy stawek. W południowym kierunku widoczne są Rohacze swoim wyglądem przypominające szczyty Tatr Wysokich.

Grześ jest odwiedzany zarówno przez polskich, jak i słowackich turystów. W zimie zjeżdżają z niego narciarze. Nartostrada istniała tutaj już przed II wojną światową, w 1956 została ponownie otwarta i obecnie dopuszczalna jest tutaj zimowa turystyka narciarska. Na szczycie znajduje się drewniany krzyż, ustawiony w roku 1992 na pamiątkę konspiracyjnych spotkań działaczy opozycyjnych z Polski i Słowacji.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny żółty – żółty do schroniska PTTK na Polanie Chochołowskiej po stronie polskiej. Czas przejścia: 1:00 h, ? 1:30 h
szlak turystyczny niebieski – niebieski szlak graniczny na Wołowiec przez Rakoń. Czas przejścia: 1:45 h, ? 1:30 h

Szlak zielony – zielony szlak po stronie słowackiej, przebiegający ze Zwierówki przez Przełęcz pod Osobitą i Kasne do rozdroża nieco poniżej szczytu, a stąd dalej do Doliny Zadniej Łatanej.

– Czas przejścia z Przełęczy pod Osobitą na Grzesia: 2 h, (w dół) 1:50 h
– Czas przejścia z Grzesia do szlaku żółtego w Dolinie Zadniej Łatanej: 30 min, (w dół) 1 h

Słowacki niebieski szlak na Bobrowiecką Przełęcz został zamknięty przez TANAP w czerwcu 2008 r. Grześ jest najłatwiej dostępnym szczytem w otoczeniu Doliny Chochołowskiej. Bywa głównym celem wycieczek, często też jest zdobywany podczas wejścia na Wołowiec.

Rakoń

Rakoń (słow. Rákoň, 1879 m) – słabo wyróżniający się szczyt w Tatrach Zachodnich, znajdujący się w bocznej północnej grani Wołowca. Przez grań tę biegnie granica polsko-słowacka. Rakoń od Wołowca (2064 m) oddzielony jest niewielką przełęczą Zawracie, nad którą wznosi się tylko 16 metrów, zaś w stronę sąsiedniego w południowym kierunku Grzesia (1653 m) biegnie grzbiet Długiego Upłazu z Łuczniańską Przełęczą (1602 m). W kierunku północno-zachodnim z Rakonia odchodzi jeszcze jedna grań – północno-zachodnia grań Rakonia, rozdzielająca słowackie doliny: Łataną i Rohacką. Jego wschodnie zbocza opadają do Doliny Chochołowskiej Wyżniej.

Zbocza Rakonia są stosunkowo łagodne, w górnej części trawiaste z kępami kosodrzewiny, gdzieniegdzie wystającymi pojedynczymi skałami i niewielkimi rumowiskami skalnymi. Dawniej były wypasane, od polskiej strony były to pasterskie tereny Hali Chochołowskiej. W kierunku zachodnim i południowym rozległe widoki na Rohackie Stawy i zaskakująco dziko wyglądające Rohacze, bardziej przypominające szczyty Tatr Wysokich. Równie rozległe są widoki w pozostałych kierunkach. Szczególnie barwnie stoki Tatr Zachodnich w otoczeniu Rakonia wyglądają jesienią, gdy wybarwiają się na różne kolory: kępy borówek (występują ich tutaj 3 gatunki) na jaskrawoczerwony kolor, wrzosy zakwitają fioletowo, sit skucina wybarwia się na rudo, bliźniczka psia trawka na żółto, a to wszystko na tle ciemnozielonych kęp kosodrzewiny.

Graniczny szlak przez Grzesia, Rakoń, Wołowiec, Łopatę (trawers), Jarząbczy Wierch i Kończysty Wierch jest często odwiedzany przez turystów polskich i słowackich. Do przejścia całego odcinka potrzeba dobrej kondycji z uwagi na jego długość i sumę przewyższeń, stąd też wielu turystów dochodzi tylko do Wołowca i zawraca. Wzmożony ruch po stronie słowackiej jest efektem doprowadzenia w latach 1968–1970 szosy do stóp szczytu (do Bufetu Rohackiego).

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny niebieski – niebieski szlak, prowadzący granią z Grzesia przez Długi Upłaz i Rakoń na szczyt Wołowca.

– Czas przejścia z Grzesia na Rakoń: 1:10 h, z powrotem 1 h
– Czas przejścia z Rakonia na Wołowiec: 35 min, (w dół) 30 min

szlak turystyczny zielony – zielony przez Dolinę Chochołowską Wyżnią do Polany Chochołowskiej, biegnący początkowo grzbietem razem ze szlakiem niebieskim. Czas przejścia: 1:55 h, (w dół) 2:25 h

Szlak żółty – żółty przez Zabratową Przełęcz i Dolinę Łataną do Zwierówki. Czas przejścia: 2:15 h, (w dół) 3:15 h

Wołowiec

Wołowiec (słow. Volovec) – szczyt w Tatrach Zachodnich o wysokości 2064 m.

Topografia

Wołowiec jest zwornikiem dla trzech grani: od wschodu grani głównej z Jarząbczym Wierchem i Łopatą, od południowej strony grani głównej z Rohaczami oraz biegnącej w północnym kierunku bocznej północnej grani Wołowca przez Rakoń i Grzesia do Bobrowca. Ten jeden z najwyższych szczytów polskiej części Tatr Zachodnich wznosi się nad dolinami: Chochołowską, Rohacką i Jamnicką. Od Rohacza Ostrego oddziela go Jamnicka Przełęcz (1908 m), od Łopaty Dziurawa Przełęcz (1827 m), od Rakonia przełęcz Zawracie (1863 m).

Opis

Kopulasty masyw zbudowany z silnie zdeformowanych skał metamorficznych (alaskity i mylonity) został w plejstocenie podcięty z trzech stron przez lodowiec. Stale przebywają na nim kozice, a piarżyska po północnej stronie szczytu zamieszkują świstaki. Wysokość szczytu dokładnie zmierzono już w 1820 r., a sam szczyt był ważnym punktem triangulacyjnym. Dawniej na stokach Wołowca prowadzono wypas. Stoki położone na polskiej stronie wchodziły w skład Hali Chochołowskiej. Z rzadkich w Polsce gatunków roślin stwierdzono występowanie takich gatunków, jak: mietlica alpejska, saussurea wielkogłowa, turzyca Lachenala, ukwap karpacki, wierzba szwajcarska, przymiotno węgierskie.

Z dość obszernego i płaskiego wierzchołka roztacza się bardzo rozległy widok. Janusz Chmielowski w 1898 pisał: „Widok ze szczytu Wołowca jest nadzwyczaj interesujący (…), ku południowemu zachodowi wachlarzowato rozłożona grupa urwistych Rohaczów (…), ku wschodowi Tatry Wysokie przedstawiające się jakby olbrzymia wyspa skalista…”. Na północno-zachodnim horyzoncie widoczna jest Babia Góra. W zachodnim kierunku widok na leżące poniżej Rohackie Stawy.

Przez polskich pasterzy szczyt ten nazywany był przeważnie Hrubym Wierchem. Taką nazwę tego szczytu podaje Ludwik Zejszner, który utrzymywał stałe kontakty z ludnością góralską. Słowaccy pasterze nazywali go Wołowcem i ta nazwa zwyciężyła, gdyż znalazła się na mapach sporządzonych przez austriackich kartografów. Z map tych nazwę wzięli polscy badacze Tatr i turyści, od nich przewodnicy zakopiańscy, którzy ją rozpowszechnili. Pierwsze odnotowane zimowe wejście zostało dokonane przez węgierskich taterników w 1906 roku – Imre Barczę z towarzyszem.

Szlaki turystyczne

Przez szczyt przechodzą dwa szlaki turystyczne, trzeci dołącza do niebieskiego na północnym grzbiecie:

szlak turystyczny niebieski – niebieski szlak, prowadzący boczną granią z Grzesia przez Długi Upłaz i Rakoń na Wołowiec, a dalej wspólnie z czerwonym na Jamnicką Przełęcz i do Doliny Jamnickiej.

– Czas przejścia z Grzesia na Wołowiec: 1:45 h, (w dół) 1:30 h
– Czas przejścia z Wołowca do rozdroża w Dolinie Jamnickiej: 1:35 h, (w dół) 2:05 h

szlak turystyczny czerwony – czerwony szlak biegnący główną granią, prowadzący z Rohaczy przez Smutną Przełęcz na Wołowiec (od Jamnickiej Przełęczy razem z niebieskim), a dalej wzdłuż granicy na Łopatę, Jarząbczy Wierch i Kończysty Wierch.

– Czas przejścia z Rohacza Ostrego na Wołowiec: 1:05 h, z powrotem 1:00 h
– Czas przejścia z Wołowca na Jarząbczy Wierch: 2:00 h, z powrotem 1:45 h

szlak turystyczny zielony szlak turystyczny niebieski – zielony szlak z Polany Chochołowskiej przez Dolinę Chochołowską Wyżnią, wyprowadzający na grzbiet pomiędzy Rakoniem a Wołowcem. Stąd dalej szlakiem niebieskim. Czas przejścia: 2:40 h, ? 2:05 h

Szlaki wejściowe (oprócz szlaku przez Rohacze) są pozbawione większych trudności, natomiast wymagają pokonania stosunkowo dużej odległości i różnicy wzniesień.

Na szczycie odbywa się masowy ruch turystyczny, szczególnie od strony słowackiej – co jest efektem wybudowania w latach 1968–1970 szosy Zuberzec – Zwierówka, która dochodzi do stóp Rakonia i Wołowca. Skutkiem tego jest tzw. erozja turystyczna wokół szczytu.

Schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej

Schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej – schronisko turystyczne położone na Polanie Chochołowskiej w Tatrach Zachodnich, nazywane w skrócie Schroniskiem Chochołowskim. Obiekt znajduje się na wysokości 1146 m n.p.m. i jest zarządzany przez PTTK. Jest główną bazą noclegową w rejonie Doliny Chochołowskiej.

Opis schroniska

Jest to duży obiekt – z kubaturą 9543 m? jest największym schroniskiem w Tatrach Polskich. Jest czynne przez cały rok. Turystom oferuje 121 miejsc noclegowych w pokojach 2-, 3-, 4-, 6-, 8- i 14-osobowych. Posiada także świetlicę, przechowalnię całoroczną nart, kuchnię turystyczną i suszarnię ubrań. Obok schroniska znajduje się dyżurka, w której okresowo dyżurują ratownicy TOPR. W schronisku można bezpłatnie zagotować sobie wodę w czajniku elektrycznym w kuchni turystycznej. Stałe zasilanie elektryczne.

Administracyjnie schronisko znajduje się na terenie wsi Witów.

Historia

Pierwsze schronisko wybudowane zostało przez Warszawski Klub Narciarski w latach 1930–32. W styczniu 1945 r. spalone zostało przez Niemców. Obecny budynek został wybudowany w latach 1951–1953. Podczas swojej drugiej pielgrzymki do ojczyzny 23 czerwca 1983 r. przebywał w Dolinie Chochołowskiej papież Jan Paweł II. Pobyt ten został upamiętniony tablicą pamiątkową przy wejściu do schroniska, a także wytyczeniem szlaku papieskiego w Dolinie Jarząbczej. W schronisku znajduje się również rzeźba – podarunek dla papieża od Lecha Wałęsy.

Na potrzeby schroniska w 1958 r. uruchomiono na Chochołowskim Potoku niedużą elektrownię wodną. Wytwarza ona energię elektryczną również do ogrzewania schroniska. Obok schroniska zasadzono limby. Dla upamiętnienia akcji ratunkowej TOPR z 11–12 lutego 1945 r.

(przetransportowanie rannych partyzantów ze Skrajnego Salatyna) wmurowano na ścianie schroniska tablicę pamiątkową. Pamiątkową tablicąna ścianie schroniska upamiętniono także próbę startu balonu „Gwiazda Polski” na Polanie Chochołowskiej w październiku 1938 r.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny zielony – zielony szlak, prowadzący przez całą długość Doliny Chochołowskiej z Siwej Polany przez polanę Huciska na Polanę Chochołowską, stąd dalej Doliną Chochołowską Wyżnią na grzbiet pomiędzy Rakoniem i Wołowcem w pobliżu przełęczy Zawracie.

– Czas przejścia z Siwej Polany do schroniska: 2:10 h, (w dół) 1:45 h
– Czas przejścia ze schroniska na grzbiet między Rakoniem a Wołowcem: 2:15 h, (w dół) 1:45 h

szlak turystyczny żółty – żółty szlak, prowadzący Bobrowieckim Żlebem na Grzesia. Czas przejścia: 1:30 h, (w dół) 1 h
szlak turystyczny czerwony – czerwony na Trzydniowiański Wierch przez Wyżnią Jarząbczą Polanę. Czas przejścia: 2:20 h, (w dół) 1:55 h
szlak turystyczny żółty – oznaczony biało-żółto szlak papieski, biegnący razem ze szlakiem czerwonym przez Wyżnią Jarząbczą Polanę do Doliny Jarząbczej. Czas przejścia: 50 min, (w dół) 45 min
szlak turystyczny czarny – czarny szlak łącznikowy przez polanę do kapliczki i schroniska PTTK

Chochołowski Potok

Chochołowski Potok – potok płynący dnem Doliny Chochołowskiej w Tatrach Zachodnich. Jest uważany za środkowy bieg Czarnego Dunajca. Górnym biegiem jest Wyżni Chochołowski Potok. Nazwą Chochołowski Potok obejmuje się potok na odcinku od ujścia Jarząbczego Potoku do ujścia Koryciańskiej Siklawy. Odcinek od ujścia tej ostatniej do ujścia Kirowej Wody nosi nazwę Siwej Wody.

Na swojej trasie potok przepływa przez wszystkie rodzaje skał budujących Dolinę Chochołowską. W górnej jej części (Dolina Chochołowska Wyżnia) jego dno zbudowane jest z twardych skał metamorficznych i krystalicznych. Tutaj wpływ potoku na rzeźbę terenu jest niewielki – doliny ukształtowane zostały głównie przez lodowiec. Poniżej Polany Chochołowskiej potok płynie miękkimi skałami osadowymi – wapieniami i dolomitami. W tych właśnie skałach wapiennych potok wyrzeźbił głęboki wąwóz i liczne podziemne koryta i szczeliny, do których wpływa woda. Skutkiem tych zjawisk krasowych są liczne ponory, czyli miejsca, gdzie potok gubi wodę, a następnie wypływa ona w innym miejscu poniżej. To tracenie wody jest znaczne, w niektórych latach przy długotrwałych okresach bezdeszczowych zdarza się, że na niektórych odcinkach cały potok zanika. Największy wypływ wody znajduje się w Wywierzysku Chochołowski.

Największe dopływy: Jarząbczy Potok, Starorobociański Potok, Litworowy Potok, Dolinczański Potok, Bobrowiecki Potok, Ptasiniec, Koryciańska Siklawa.

Powierzchnia zlewni do ujścia Koryciańskiej Siklawy wynosi 22,728 km2, średni spadek w obrębie Tatr 6,47%, od ujścia Starorobociańskiego Potoku do wylotu z Tatr 3,22%. Długość potoku w obrębie Tatr wynosi 8,86 km.

Źródła Wyżniego Chochołowskiego Potoku znajdują się na wysokości około 1430 m w progu skalnym kotła lodowcowego Dziurawe pod Wołowcem. Poniżej ujścia Jarząbczego Potoku powstaje Chochołowski Potok. Jego średni przepływ w tym miejscu wynosi 300-400 l/s, a koryto w niektórych miejscach rozszerza się do 4 m. Zasilany jest początkowo tylko dopływami lewostronnymi. Są to: Dolinczański Potok, Litworowy Potok, Bobrowiecki Potok. Jedynym prawostronnym dopływem jest potok Ptasiniec spływający Doliną Trzydniowiańską. Spadek potoku stopniowo maleje, od ujścia Jarząbczego Potoku do ujścia Bobrowieckiego Potoku wynosi 6,5%. Polanę Chochołowską opływa po wschodniej stronie, rozlewając się w tym miejscu szeroko i tworząc kilka koryt oraz kamienisko.

Poniżej ujścia Starorobociańskiego Potoku jego koryto zwęża się. W Wyżniej Bramie Chochołowskiej po prawej stronie wypływają trzy źródła krasowe zasilające Chochołowski Potok przepływami podziemnymi. Jesienią maleje w nich ilość wody i na powierzchni zanikają. W tej okolicy Chochołowski Potok traci część wody, która zanika w ponorze – przepływa podziemnymi przepływami przez Jaskinię Rybią po lewej stronie Wyżniej Bramy Chochołowskiej. Poniżej niej potok także gubi wodę w podziemnych krasowych przepływach, oraz w aluwiach. Latem ilość utraconej wody dochodzi nawet do 60%. Od tego miejsca potok aż do ujścia płynie w kierunku północnym. W 1948 r. miała miejsce duża powódź, podczas której koło Kolesy skrócił on swój bieg i zmienił koryto, tak, że od tego czasu płynie po lewej stronie drog.

Dopływy powierzchniowe z obszaru zbudowanego ze skał węglanowych są zazwyczaj okresowe. Bezwodne są stoki Kominiarskiego Wierchu, okresowo tylko spływają wody z doliny Głębowiec i Doliny Dudowej. Okresowo spływający potok z Doliny Dudowej tworzy przy ujściu stożek napływowy z naniesionego rumoszu skalnego, zwężający koryto Chochołowskiego Potoku, nanos ten jest jednak stale przez Chochołowski Potok znoszony w dół. Tuż poniżej ujścia potoku z Doliny Dudowej na wysokości 988 m znajduje się Wywierzysko Chochołowskie odwadniające masyw Kominiarskiego Wierchu, wypływa nim także część wód Chochołowskiego Potoku zanikająca w ponorze powyżej. Wywierzysko ma wydajność około 500 l/s i temperaturę wody około 5 °C . Niewielkie wywierzysko o wydajności około 12 l/s znajduje się także po przeciwnej, lewej stronie potoku.

W dolnym biegu do Chochołowskiego Potoku uchodzą niewielkie cieki z Doliny Długiej, Małych Korycisk i Wielkich Korycisk. Na polanie Huciska potok rozlewa się szeroko. U wylotu z Tatr koryto osiąga szerokość do 8 m i w całości utworzone jest w naniesionym przez potok materiale akumulacyjnym. Od ujścia potoku z Wielkich Korycisk zmienia nazwę na Siwą Wodę. Płynie ona dalej przez Rów Kościeliski i w Roztokach (część Witowa) na wysokości około 880 m łączy się z Kirową Wodą, tworząc rzekę Czarny Dunaje.

Szlaki turystyczne

Wersja filmowa - zapraszamy również do obejrzenia filmu

Grupa Media Informacyjne zaprasza do zwiedzania - Fotografia Adam Nawara - zdjęcia można nabyć za pośrednictwem redakcji GMI

Dolina Chochołowska – najdłuższa i największa dolina w polskich Tatrach, znajdująca się na zachodnim skraju polskich Tatr Zachodnich i stanowiąca orograficznie lewą odnogę doliny Czarnego Dunajca. Zajmuje obszar ponad 35 km? i ma długość ok. 10 km. Jest doliną walną. Administracyjnie leży na terenie wsi Witów.

Dolina Chochołowska – najdłuższa i największa dolina w polskich Tatrach, znajdująca się na zachodnim skraju polskich Tatr Zachodnich i stanowiąca orograficznie lewą odnogę doliny Czarnego Dunajca. Zajmuje obszar ponad 35 km? i ma długość ok. 10 km. Jest doliną walną. Administracyjnie leży na terenie wsi Witów.

Grupa Media Informacyjne